ایمنی و آتش نشانی

ایمنی كودكان در برابر پریزهای برق

مقدمه

یكی از چیزهایی كه مورد علاقه بسیاری از كودكان است و در واقع مجذوب آن می‌شوند، پریزهای برق است كه ممكن است هنگام استفاده والدین از آنها، كودكان علاقمند به تقلید از آنها شوند و یا ممكن است بدلیل اینكه سایز سوراخ‌های پریز برق هم اندازه انگشتان آنهاست، كودكان را بطرف خود بكشند. به هرحال پریزهای برق می‌توانند بی‌نهایت خطرناك باشند، زیرا كودكان را بطرف خود جلب و جذب می‌كنند. اگر كودكی انگشت مرطوب خود را بداخل پریز برق فرو كند و یا در حالت بدتر اگر یك قطعه فلزی را داخل پریز كند، احتمال مرگ او در اثر برق گرفتگی بسیار زیاد است.  

كودكان و پریزهای برق

والدین كودكان خردسال نسبت به ایمنی فرزندان خود در محیط منزل در برابر پریزهای برق نگرانند. پریزهای برق معمولا در ارتفاع پایین و یا سطوح نزدیك به دید و در دسترس كودكان نصب می‌شوند و كودكان با حس كنجكاوی خود بدنبال كشف آنها می‌باشند.

آمار منتشره در ایالات متحده نشان می‌دهد كه مرگ و میرهایی كه در اثر برق گرفتگی اتفاق افتاده كم هستند، ولی نتایج و پیامدهای ناشی از آن بسیار زیاد است. طبق آمار كمیسیون ایمنی محصولات مصرفی در سال 1994، در آمریكا 560 نفر جان خود را در اثر برق‌گرفتگی از دست داده‌اند. این مرگ و میرها شامل كلیه گروه‌های سنی بدون احتساب آسیب‌ها و یا شوك‌های ناشی از برق گرفتگی می‌باشد. این كمیسیون برآورد كرده كه سالانه 3900 مورد آسیب‌پذیری در اثر حوادث ناشی از پریز برق در اورژانس بیمارستان‌ها گزارش می‌شود. تقریبا یك سوم  این آسیب‌ها برای كودكان اتفاق افتاده كه با وارد كردن اجسام فلزی مانند سنجاق و كلید و ... بداخل پریز برق دچار شوك یا سوختگی دست و انگشتان می‌شوند.

طبق یك مطالعه در بخش سوختگی بیمارستان بوستون، 144 مورد حادثه برقی برای كودكان و نوجوانان بین سال‌های 1995-1970، اتفاق افتاده است كه  63% آن مربوط به كودكان 12 سال و زیر 12 سال می‌باشد كه دچار حوادث برقی ناشی از وسایل برقی خانگی شده‌اند.

این موارد نشان دهنده این موضوع است كه بسیاری از صدمات، شوك‌ها و مرگ و میرهای ناشی از برق‌گرفتگی بدلیل عدم رسیدگی و نظارت والدین بر كودكان اتفاق می‌افتد. مرگ در اثر برق گرفتگی شانسی و تصادفی نبوده و با اقدامات ساده می‌توان از بروز صدمات جدی و مرگ كودكان جلوگیری بعمل آورد. برای مثال به‌منظور كاهش حوادث مربوط به برق گرفتگی و مرگ و میرهای ناشی از آن به موارد زیر اشاره می‌كنیم.

محافظ‌های پلاستیكی

اغلب ما با انواع محافظ‌های پلاستیكی آشنا هستیم. این وسایل بصورت چند شاخه می‌باشند كه با قرار گرفتن مستقیم شاخه‌های آن در داخل سوراخ‌های پریز برق، از ورود اجسام خارجی بداخل آن جلوگیری می‌كند.

پریزهای مقاوم

تعداد كمی از سازندگان پریزهای برق شیوه‌های جدیدی برای جلوگیری از ورود اجسام توسط كودكان بداخل سوراخ پریز برق پیشنهاد كرده‌اند. این نوع پریزها از لحاظ شكل ظاهری، مانند بقیه پریزهای برق هستند، با این تفاوت كه در پشت سوراخ آنها یك دیافراگم پلاستیكی قرار دارد. این دیافراگم طوری طراحی شده است كه تا زمانی‌كه دو شاخه داخل آن فرو نرود بسته باقی می‌ماند و هنگامی كه چیزی بصورت عمودی وارد هر دو سوراخ پریز گردد، همزمان دیافراگم پلاستیكی داخلی باز می‌شود. این پریزها از این جهت ایمن هستند كه اغلب كودكان نمی‌توانند دو جسم را بطور همزمان و بصورت عمودی بداخل حفره داخلی پریز فرو كنند.

پوشش‌های مقاوم

برخی شركت‌های سازنده پریزهای برق، مجرای پریزها را با یك محور چرخان پوشش می‌دهند و یا قطعه كشویی در بالای سوراخ‌ها قرار می‌دهند.

اقدامات ایمنی

- مراقبت دایمی والدین از اطفال و دور نگهداشتن آنها از پریزهای برق ضروری است.

- استفاده از محافظ‌های پلاستیكی و یا پریزها و پوشش‌های مقاوم توصیه می‌شود.

- هیچگاه از یك پریز برق برای دو یا چند وسیله برقی استفاده نكنید، زیرا این عمل موجب افزایش دما در پریز برق می‌شود.

- پریزها را جهت اطمینان از اینكه در جای مناسب خود قرار گرفته و شل نشده‌اند و همچنین بمنظور جلوگیری از افزایش دما و آتش‌سوزی، كنترل كنید.

- قبل از اینكه وسایل برقی را از پریز خارج كنید (دو شاخه را بكشید)، ابتدا آنها را خاموش كنید.

- برای خارج كردن دوشاخه وسایل برقی از پریز، هرگز سیم آنها را نكشید. زیرا پلاسیتك سطح پریز بسیار ترد و شكننده می‌باشد و این كار ممكن است موجب ترك خوردن و شكستن آن شود.

آمار و نکات قابل توجه

تغییرات و تعميرات

سفارش دو نكته ضروري است:
		1-معايب و نواقص دستگاههاي گاز سوز را هر قدر هم كه جزئي باشد،جدي بگيريد. 2-از جابجايي وسايل گاز سوزي كه بوسيله لوله ثابت به سيستم لوله كشي گاز ساختمان متصل است خودداري كنيد.
معايب و نواقص قسمتهاي مختلف دستگاههاي گاز سوز را هر قدر هم جزئي باشد مهم بدانيد و براي تعمير آنها فوراً با نمايندگي فروش دستگاههاي مزبور و يا تعميركاران مجرب تماس حاصل نماييد.
		از جابه جا كردن وسايل گاز سوزي كه مستقيماً به لوله ثابت متصل است بايد خودداري كرد ولي چنانچه اين امر لازم باشد ،براي تغيير محل وسيله گازسوز و در نتيجه اضافه و يا كم كردن يا تغيير محل لوله گاز آن را بايد به موسسات مجاز مراجعه كرد.
آموزش و راهنمايي
كار كردن صحيح با وسايل گاز سوز را بايستي از سنين مقتضي به فرزندان خود بياموزيم تا ضمن آگاهي از نحوه مقابله با خطرات احتمالي،در مواقع لزوم بتوانند عملكرد و رفتار مناسبي داشته باشند.كنجكاوي هاي كودكان و تقليد آنان از كارهاي بزرگترها و والدينشان همواره مسبب بروز حوادث در خانه ها بوده و در مورد گاز نيز مي تواند فاجعه آفرين باشد. چنانچه نگران بازي كردن فرزندان خردسال خود با وسايل گاز سوز هستيد،در مواقع عدم استفاده از اين وسايل حتماً شير مصرف آنرا ببنديد. چنانچه در ميان اطرافيان كساني هستند كه نحوه رفتار صحيح با وسايل گاز سوز را نمي دانند و خطرات گاز را نمي شناسند آنها را راهنمايي كنيد.
هشدار هاي ايمني
در صورت نشت گاز و استشمام بوي آن قبل از هر كاري بايد دقت كرد در آن محل هيچگونه آتش كبريت،فندك و امثال آن روشن نشود و همچنين كليدها و وسايل برقي قطع و وصل نگردند و به همان حال روشن يا خاموش كه هستند باقي بمانند زيرا شعله يا جرقه حاصل از هر يك از عوامل فوق ممكن است باعث انفجار گاز پخش شده گردد.
در چنين مواردي ضمن حفظ خونسردي نكات ذيل را به مورد اجرا بگذاريد:
1-افراد خانواده را از محل آلوده به گاز خارج كنيد. 2-فوراً شير اصلي گاز را ببنديد. 3-در صورتيكه كنتور برق در فضاي آلوده به گاز وجود نداشته باشد،برق را از فيوز اصلي قطع كنيد. 4-در و پنجره ها را باز كنيد. 5-با تكان دادن حوله پنبه اي مرطوب به جريان خروج هواي آلوده به گاز تسريع نماييد(توجه داشته باشيد براي خروج هواي آلوده هرگز از پنكه،هواكش و ساير دستگاههاي برقي مشابه استفاده نكنيد). 6-تا مطمئن نشده ايد كه گاز كاملاً تخليه شده به نفرات اجازه ورود به منزل ندهيد.
در صورت بروز هر نوع آتش سوزي در ساختمان،چون وجود گاز در لوله احتمالاً باعث تشديد آتش سوزي و خطرات بيشتري حواهد شد بنابراين در چنين مواقعي فوراً شير اصلي گاز ساختمان را كه بعد از كنتور قرار دارد ببنديد تا جرين گاز به داخل ساختمان قطع گردد.
		نصـب و اسـتفاده از خامـوش كننـده هـاي استـاندارد در آشــپزخانه از ضايعـات ناشـي از آتش سوزي ها  به موقع جلوگيري مي كند.
		هنگام نشت گاز چنانچه محل تاريك باشد بايد از روشن كردن چراغ برق يا هر نوع شعله خودداري كرد.براي روشنايي محل مي توان از چراغ قوه استفاده كرد.چراغ قوه را در خارج از فضاي آلوده به گاز روشن نماييد.

 اجاق گاز

شيلنگ 

	رعايت نكات ايمني در خصوص استفاده از شيلنگهاي مناسب براي اتصال وسايل گاز سوز به لوله كشي گاز از اهميت ويژه و حساسي بر خوردار مي باشد وچنانچه اين موارد ناديده گرفته شده و يا كم اهميت شمرده شوند در نهايت باعث بروز اتفاقات ناگوار خواهند بود.لازم است قبل از اينكه وسيله گاز سوز خود را به سيستم لوله كشي گاز وصل نماييد به چند نكته مهم توجه داشته باشيم:
شيلنگهاي لاستيكي معمولي در برابر مواد نفتي و گازي به سرعت فاسد مي شوند،به همين دليل براي وصل كردن اجاق گاز و ساير وسايلي كه استفاده از شيلنگ براي اتصال آنها به سيستم لوله كشي گاز مجاز شناخته شده،بايد از شيلنگهاي لاستيكي تقويت شده(فشار قوي)كه مخصوص گاز ساخته شده است استفاده نمود.
براي وصل كردن بخاري از شيلنگ فشار قوي استفاده كنيد.
طول شيلنگ گاز هرگز نبايد حد اكثر از يك و نيم متر بيشتر باشد.
	شيلنگ گاز هرگز نبايد در معرض حرارت اجاق گاز و ساير وسايل گاز سوز قرار داشته باشند.شيلنگهاي لاستيكي را بايد هر چند ماه يكبار مورد بازديد قرار داد تا اطمينان حاصل شود كه شيلنگهاي مورد استفاده سوراخ نشده و ترك بر نداشته و از محل بست بريده نشده باشند.
به شما هشدار مي دهيم :   از شيلنگهاي طويل براي رسانيدن گاز به نقاط مختلف ساختمان استفاده نكنيد .
بست
	براي محكم كردن شيلنگهاي گازي كه،از يك طرف به وسايل گاز سوز و از طرف ديگر به لوله كشي گاز وصل هستند حتماً بايد از بستهاي فلزي استفاده شود.
	پيچاندن سيم يا هر چيز ديگري به جاي بست،باعث بريده شدن يا جدا شدن شيلنگ مي شود و به خوبي و به طور محكم نمي تواند شيلنگ را نگه دارد كه در هر دو صورت باعث نشت گاز خواهد شد.
	پس از استفاده از بستهاي فلزي،با استفاده از كف صابون اطمينان حاصل نماييد كه گاز از محل اتصال و يا از بدنه خود شيلنگ به بيرون نشت نمي كند. نحوه آزمايش را در قسمتهاي بعد مطالعه نماييد.
تو صيه مي كنيم:بدون استــفاده از بست براي محـكم كردن شيــلنـگ گاز،هرگز از وسيله گاز سوز استفاده نكنيد.
آموزش نشت گاز
بعد از وصل نمودن وسيله گاز سوز به سيستم لوله كشي گاز و قبل از شروع به استفاده از وسيله گاز سوز حتماً مي بايستي آزمايش نشت گاز را انجام دهيد.
	براي انجام آزمايش نشت گاز در يك ظرف مقداري آب ريخته وبه آن صابون يا مايع ظرفشويي و يا پودر اضافه كنيد. بعد آنرا به وسيله اسفنج(ابر)بر روي محلهاي اتصال بست ،به وسيله گاز سوز و همچنين محل اتصال بست با لوله كشي گاز و سپس بر روي شيلنگ يا لوله گاز بكشيد.چنانچه بر روي هر يك از آنها حباب تشكيل شد نشان دهنده نشت گاز است. چنانچه به هنگام آزمايش متوجه نشت گاز شديد فوراً شير مصرف آن وسيله گاز سوز را ببنديد و به بررسي و رفع علت اقدام نماييد.
	لوله فلزي لوله كشي گاز در منزل نيز بايد هر چند وقت يكبار بازديد گردند تا در صورت زخمي شدن يا كنده شدن رنگ روغني آنها،مجدداً رنگ آميزي گردند.

شیر گاز

	در كليه ساختمانهايي كه داراي لوله كشي گاز مي باشند علاوه بر نصب يك عدد شير اصلي در نزديكي درب ورودي،در نزديكي هر دستگاه گاز سوز نيز يك شير مصرف قرار دارد تا در مواقع ضروري بتوان با بستن اين شير از ورود گاز به همان دستگاه جلوگيري نمود.وظيفه شير اصلي نيز قطع و وصل جريان ساختمان مي باشد. چنانچه نياز به قطع گاز ساختمان باشد لازم است شير اصلي گاز را ببنديد.
از اتصال دو يا چند وسيله گاز سوز به يك شير مصرف خود داري نماييد.
	در موقع بازگشت از مسافرت هنگاميكه قصد داريد شير اصلي گاز(بعد از كنتور) را باز كنيد در ابتـدا لازم اسـت اطمينان حاصل نماييـد كه كـلــيه شـيرهاي مصـرفوســايل گازســوز بسته است،در غير اين صورت حتي اگر شير مصرف يك وسيله باز باشد امكان بروز خطر وجود دارد.
	در پوش
	اگر به بعضي از شيرهاي مصرف فعلا ًهيچگونه وسيله گاز سوز وصل نشده و مورد استفاده قرار نمي گيرد لازم است حتماً با در پوش مسدود شوند،تا چنانچه احياناًشير مصرف باز شد گاز از لوله خارج نشده و حادثه اي بوجود نيايد.
چنانچه براي مدت طولاني قصد استفاده از وسيله گاز سوزي را نداشته باشيد حتماً شير مصرف آنرا بسته نگه داريد.
در صورت ترك منزل براي مدت طولاني حتماً شير اصلي   گاز را ببنديد.

کنتور و رگلاتور

ایمنی برق عمومی

در صنعت برق اگر ایمنی رعایت نشود ، خطر برق گرفتگی حتمی است. بنابراین قبل از دست زدن به سیم یا ادوات برقی جهت تعمیر و یا هر گونه بازرسی بایستی حتماً جریان برق در مدار قطع بوده و مطمئن باشید كه جریان برق وجود ندارد و آزمایش وجود یا عدم وجود جریان برق توسط فازمتر صورت میگیرد.

جریان برق :

جریان برق را با واحد امپر نشان می‌دهند كه بر دو نوع می‌باشد:

1. جریان مستقیم(DC) : جریان برق حاصل از ژنراتورها و باطری ها از این نوع می‌باشد.

2. جریان متناوب (AC):جریان برق شبكه شهری از این نوع می‌باشد.

ولتاژ برق :

اندازه گیری فشار الكتریكی رابا ولت نشان می‌دهند كه در صنعت به سه دسته زیر تقسیم می شود:

1. ولتاژ بالا كه از 650 ولت به بالا می‌باشد.

2. ولتاژ متوسط كه بین 250 تا 650 ولت می‌باشد.

3. ولتاژ پائین كه از 250 ولت كمتر است.

توضیح : ولتاژ پائین از نظر ایمنی ولتاژ زیر 25 ولت می‌باشد.

مقاومت الكتریكی :

مقاومت در برابر جریان الكتریسیته را مقاومت الكتریكی گویند و واحد اندازه گیری آن اهم می‌باشد.جدول زیر مقاومت بدن انسان را در مقابل جریان الكتریسیته نشان می‌دهد.

سیستم ارت وسایل برقی :

ازآنجائی كه مقاومت سیم در برابر جریان برق از مقاومت بدن انسان كمتر است چنانچه دستگاه برقی ما بوسیله یك سیم به زمین وصل شود ، جریان برق از طریق این سیم به زمین منتقل خواهد شد.دستگاههای برقی سیار بوسیله سیمی كه در دو شاخه آن تعبیه شده به پریز مخصوص متصل می گردد. برای دستگاهها و سازه های بزرگ باید تمامی كابلها به یك نقطه به نام چاه ارت EARTH PEAT متصل گردند.

فیوز :

وسیله ای است برای قطع جریان برق ، در حقیقت فیوز شیر اطمینان برق است. زمانیكه بار الكتریكی مدار بیش از مقدار مجاز باشد قبل از اینكه این امر باعث سوختن و یا جرقه الكتریكی در دستگاه بشود ،فیوز می‌سوزد.

انواع فیوزها :

1. فیوز خط هوایی یا حلقه ای

2. فیوز دو شاخه ای

3.  فیوز فشنگی

4. فیوز اتوماتیك

5.  فیوز استوانه ای

باید توجه داشت كه هر یك از این فیوزها برای جریان خاصی طراحی شده‌اند و استفاده نامناسب از آنها می تواند موجب آسیب رسیدن به شخص یا دستگاه گردد.

پاره‌ای از اصول اولیه ایمنی برق :

1.       قبل از شروع تعمیر وسایل برقی حتماً مجوز لازم را اخذ نمائید.

2.       قبل از شروع به كار (تعمیر) كلید اصلی برق شبكه را قطع نموده و درب جعبه تقسیم را قفل نمائید.

3.       چنانچه امكان قفل كردن جعبه وجود نداشته باشد، با در آوردن فیوز جریان را قطع نمائید.

4.       در صورت امكان برچسب تعمیرات نیز زده شود.

5.       فقط برقكاران اجازه كار بر روی شبكه یا دستگاه ها را دارند.

6.       تمامی دستگاههای برقی باید دارای سیم ارت باشند.

7.       تمامی كابلهای معیوب باید تعویض شوند.

8.       از هر كابل فقط یك انشعاب گرفته شود.

9.       تمامی دستگاهها باید دو شاخه داشته باشند.

10.    برای تعمیر یك وسیله برقی حتماً باید دو شاخه آنرا در آورید.

11.    در كارهای برقی هیچگاه شانسی عمل نكنید.

12.    هیچگاه دو شاخه را با كشیدن كابل از پریز جدا نكنید.

13.    هرگز یك سیم برق لخت را لمس نكنید.

14.    در زمان حفاری اگر به كابل برقی برخورد نمودید قبل از هر كاری به مسئولین اطلاع دهید.

15.    توجه داشته باشید كه كار در زمین های مرطوب با وسایل برقی می تواند منجر به برق گرفتگی شود.

16.    فقط دستگاههایی كه ولتاژ آنها كمتر از 25 ولت باشد ، خطر برق گرفتگی در آنها كاهش یافته است.

17.    كابلهای برق كه در مسیر عبور و مرور وسائط نقلیه هستندرا حتماً باید از درون یك لوله یا چیزی شبیه آن عبور داد.

18.    برای هر دستگاه فیوز مناسب را استفاده نموده و فیوزهای سوخته را برای استفاده مجدد سیم پیچی نكنید.

19.    هیچگاه كابل دستگاهی كه گیر كرده است را با فشار نكشید بلكه به آرامی آنرا رها كنید.

20.    توجه داشته باشید كه آتش سوزی ناشی از برق را فقط باید با گاز یا پودر خاموش نمود ، استفاده از آب خطرناك است.

21.    در صورتی كه قبل از شروع تعمیرات ، محیط ایمن سازی می‌شود باید پس از اتمام عملیات و برقرار كردن مدار ، علائم هشدار دهنده و بطور كلی تجهیزات ایمنی‌ سازی محیط برداشته شود .

اقداماتی كه برای نجات شخص برق گرفته می توان انجام داد عبارتست از :

1-      قطع مدار برق

2-      رها كردن شخص برق گرفته از مدار

3-      تنفس مصنوعی

4-      رساندن به پزشك

مرگ در اثر برق گرفتگی معمولاً نتیجه مستقیم دو چیز است :

• بهم ریختن كار منظم قلب

• متوقف شدن دستگاه تنفس

یك تماس جزئی با سیم یا وسایل برقی انسان را به سرعت نابود میكند و چنانچه مسیر برق گرفتگی از سمت چپ بدن یا از سمت سر باشد خطرناك تر است.

مسئله مهم در برق گرفتگی تنفس مصنوعی می باشد كه باید در كمتر از 3 دقیقه پس از برق گرفتگی با انجام این كار جریان تنفس را به حالت عادی بازگردانیم.

مصدوم را به پشت بخوابانید و بلوز كار یا كت خود را تا كنید و با قرار دادن آن زیر شاته ، بطوری كه سر به عقب كشیده شود ، پهلوی سر مصدوم قرار گیرید و تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی انجام دهید.

• بخش HSE : بخش تدوین كننده دستورالعملها و قوانین HSE در كارخانجات و ناظر براجرای آنها .
• واحد HSE : واحد اجرای قوانین و دستورالعمل های HSE در كارخانه .

 منظور از حفاظت افراد دربرابر تماس مستقیم كه در این مبحث مطرح می شود ، كلیه مقررات و قوانینی می باشد كه برای حفاظت پرسنل از خطراتی كه در هنگام لمس تجهیزات برقدار ممكن است پیش بیاید .

 حداكثر ولتاژ ایمن به ولتاژ اسمی گفته می شود كه در بین هادیها از 42 ولت و در بین سیمهای فاز و نول مدارها از 24 ولت تجاوز نكند .

در مورد مدارهائی كه زیر بار نیستنداین مقادیر به ترتیب نباید از 50 و 29 ولت تجاوز نماید(موثرترین نتیجه فركانس 60-50 هرتز خواهد بود .)

ولتاژ تماسی ، بخشی از ولتاژ نشتی یا ولتاژ تخلیه شده به زمین می باشد كه ممكن است در معرض تماس افراد قرار گیرد .

 اتصال زمین یاسیستم ارت عبارت است از متصل كردن بدنه تجهیزات به نحوی كه اطمینان حاصل شود درصورت هر گونه نقص الكتریكی ، ولتاژ فورا و بدون هیچگونه خطری به زمین تخلیه خواهدشد .

2-      مسئولیت ها :

 4-1- مسئولیت نگهداری صحیح و بازرسی قبل از شروع كار در خصوص كابلهای نرم (انعطاف پذیر) وسائل برقی قابل حمل و نقل بعهده كارگر و سركارگر مربوطه است . 

 4-2- مسئولیت بازو بسته نمودن در تابلوهای برق و یا هرگونه تعمیر و یا تغییری در سیستم تابلوها و یا راه اندازی و برقراری مجدد جریان برق بعهده افراد ذیصلاح مجرب برقكار كه قبلا از واحد برق كارخانه به واحد HSE كارخانه معرفی شده اند می باشد .

 4-3- مسئولیت علامتگذاری و تعیین مشخصات كلیه انواع قطع كننده های مدارهای برقی د ركاخانه بعهده رئیس واحد برق كارخانه است .

 4-4- مسئولیت بازرسی دوره ای و هرگونه تست و آزمایشی بر روی تجهیزات برقی از قبیل كابلها ، قطع كننده های مدار ، فیوزها ، كلیدها و ... و در نهایت رد یا قبول نمودن انها بعهده كارشناسان واحد برق و HSE  كارخانه است . 

 4-5-در صورت نیاز به اخذ مجوز كار (بند 5-21 ) سرپرست مربوطه ملزم به آگاه نمودن واحد HSE كارخانه و نیز اخذ مجوز لازم باشد .

 4-6-جهت صدور مجوز كار ، واحد HSE  كارخانه ملزم به بازرسی شرایط كار و افراد از نظر رعایت سلامت و ایمنی لازم می باشد . 

3-      روش اجرائی :

• 5-1- دستورالعمل ایمنی كار با تاسیسات برقی :

5-1-1- كلیه قطعات تاسیسات الكتریكی باید از نظر ایمنی مطابق با استانداردهای بین المللی باشند .

 5-1-2 - كلیه قطعات الكتریكی باید در اندازه های مناسب و منطبق با كاری باشند كه برای آنها درنظر گرفته شده و بویژه دارای خصوصیات زیر باشند :

الف ) تحمل و استقامت مكانیكی كافی در شرایط كار را دارا باشند .

 ب) در برابر عواملی چون آب ، گردو غبار ، گرمای الكتریكی و واكنشهای شیمیائی مقاوم بوده و آسیب پذیر نباشند .

 5-1-3- كلیه قسمتهای تاسیسات الكتریكی باید طوری ساخته ، نصب و نگهداری شوند كه از هر گونه خطر آتش سوزی و انفجار بدور باشند .

 5-1-4- كلیه قسمتهای تاسیسات الكتریكی باید طوری ساخته ، نصب و نگهداری شوند كه از هر گونه خطر شوك الكتریكی مصون باشند .

 5-1-5- تجهیزات ایمنی فردی نظیر كفشها و دستكشهای لاستیكی نباید بعنوان عاملی مناسب برای تامین ایمنی در برابر خطر برق گرفتگی محسوب شوند .

 5-1-6- كاربرد و ولتاژ كلیه ادوات و انشعابات الكتریكی باید دقیقا مشخص و توسط علائم واضحی نشان داده شود .

 5-1-7- مدارها و ادوات الكتریكی یك واحد كه ولتاژهای مختلفی دارند باید با مشخصه ها و علامات واضحی مانند رنگهای مختلف علامتگذاری شوند .

 5-1-8- وقتی نتوان كروكی تاسیسات را به وضوح تعیین و مشخص نمود مدارها و ادوات الكتریكی باید توسط برچسبها یا دیگر روشهای مقتضی و موثر مشخص و متمایز گردند.

 5-1-9- كلیه كسانیكه با تجهیزات برقی (الكتریكی) كار می كنند باید بطور كامل با خطرات ناشی از الكتریسیته آشنا شده و آموزشهای لازم را گذرانده باشند .

 5-1-10- شبكه خطوط ارتباطی و مخابراتی نباید از مسیر خطوط الكتریكی ولتاژ متوسط یا ولتاژ قوی عبور داده شوند .

 5-1-11- برای محافظت تاسیسات الكتریكی در مقابل دریافت ولتاژهای بالا از دیگر تاسیسات باید تدابیر ایمنی كافی بعمل آید .

 5-1-12- در صورت لزوم و برای پیشگیری از خطر رعد و برق باید تدابیر لازم جهت حفاظت از تاسیسات الكتریكی بعمل آورده شود .

 5-1-13- آویزان نمودن لباس و یا دیگر وسایل از تابلوها و تجهیزات برقی ممنوع می باشد . 

 5-2- حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم :

5-2-1-در كلیه انواع تاسیسات الكتریكی باید برای حفاظت افراد در برابر تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ولتاژهای بالا تدابیر ایمنی ویژه ای از قبیل اخذ مجوز كار ، شناسائی خطرات توسط كارشناسان واحد برق و HSE  كارخانه و ...  بعمل آورده شود .

 5-2-2- باید بنا به نیازهای خاص شرایط مختلف كاری (نظیر محلهای مرطوب یا خیس ، كاردر داخل لوله ها ، تانكها و ... یك یا چند روش از انواع روشهای ذكر شده زیر اعمال گردد :

1-  كشیدن حصار

 2-عایق كاری كامل (عایق دوبله – عایق تقویت شده )

 3- حداكثر ولتاژ ایمن

 4- ایزولاسیون ایمن (مانند ترانسهای ایزوله شده ایمن )

 5-اتصال زمین سیم نول

 6- نول ایزوله شده

 7- اتصال زمین قسمتهای فاقد برق

 8-رله یا سوئیچی كه در صورت هرگونه نشتی ولتاژ به زمین جریان را قطع كند ( از انواع با حساسیت بالا)

 9-وسائل كنترل عایقها

 10-  كلیدهای قطع مدار به هنگام اتصال به بدنه یا زمین

 11- اخذ مجوز كار در صورت تشخیص واحدHSE

 12- در صورت امكان استفاده از ولتاژ پائین DC   

 13-استفاده از كابلهای سالم و بدون عیب

5-2-3 – از هیچگونه سیم یا تجهیزات الكتریكی لخت و بدون روپوش نباید استفاده شود .

• 5-3- حصارها و پوششها :

5-3-1- پوششها ، توریهای حفاظتی و حصارها باید از مواد غیر آتشگیر ساخته شده و دارای مقاومت مكانیكی كافی بوده و بطور محكم و مطمئن نصب شوند .

 5-3-2- جهت نصب پوشش و حصار بایستی اطمینان حاصل گردد كه برقدار نخواهند شد . 

 5-3-3- برداشتن و جابجائی حصارهای اطراف قسمتهای حامل جریان برق نباید بدون استفاده از ابزارهای خاص امكان پذیر باشد .

• 5-4- وسائل قطع كننده جریان :

5-4-1- برای قطع جریان در كلیه هادیهای الكتریكی فعال در مواقع ضروری ، یك وسیله قطع كننده مركزی باید پیش بینی گردد .

 5-4-2- به منظور قطع سریع جریان برق در كلیه هادیهای الكتریكی باید یك وسیله قطع كننده كه دسترسی فوری به آن امكان پذیر باشد د رمدار كلیه ادوات الكتریكی تعبیه گردد .

 5-4-3- تاسیسات الكتریكی حتی الامكان باید به یك قطع كننده اتوماتیك جریان مجهز شوند تا در مواقع بروز نقص در تاسیسات جریان را قطع نماید .

• 5-5- لامپها :

4-5-1- ارتفاع لامپهای روشنائی و اتصالات آنها از سطح زمین یا كف حتی الامكان نباید كمتر از 12 متر باشد.

• 5-6- تجهیزات ضد اشتعال :

5-6-1- در محلهائی كه دارای مواد یا جو آتشزا بوده یا مستعد آتشزائی و انفجار می باشند فقط باید از كلیدها ، اتصالات ، روشنائی و تجهیزات الكتریكی ضد تولید جرقه(Intrinsic safe  ) مخصوص چنین محلهائی استفاده گردد .

• 5-7- هشدارها :

5-7-1- برای جلب توجه عمومی بایستی اطلاعیه یا اطلاعیه هائی با مضمون های زیر در محلهای مناسب نصب كرد :

a)       ورود افراد غیر مجاز و متفرقه به محلهای تاسیسات الكتریكی ممنوع

b)       هرگونه تعمیر و یا دستكاری تاسیسات الكتریكی توسط افراد غیر مجاز ممنوع

c)       روشهای مقابله با آتش سوزی در هنگام بروز حریق

d)       روشهای نجات افراد برق گرفته و كمكهای اولیه به افرادی كه دچار برق گرفتگی شده اند

e)       مشخص نمودن افراد معینی برای مقابله با خطرات الكتریكی احتمالی و اعلام نحوه ارتباط با آنها

f)        شماره تلفنهای اضطراری كارخانه

• 5-8- سیمهای برق :

5-8-1- كلیه سیمهای برق باید دارای روپوش عایق بوده و از پیچیده شدن آنها بدوراشیاء تیز و برنده اكیدا جلوگیری شود .

 5-8-2- سیمهای نول ، حفاظت كننده و جبران كننده باید به وضوح از سایر سیمها متمایز شوند .

 5-8-3- سیمهای هوائی باید دارای نگهدارنده های مقاوم بوده و در ارتفاعی قرار داشته باشند كه با افراد و اشیائی كه در زیرجابجا می شوند برخورد ننمایند .

 5-8-4- تیرهای هدایت كننده سیمهای برق یا تجهیزات الكتریكی باید بطور مطمئن به زمین یا هر پایه محكم دیگری متصل شده باشند .

 5-8-5- هنگام پائین آوردن سیم ازروی تیرها ، تیرها بایدطوری مهار شوند كه دراثر تكانهای وارده منحرف نشوند.  

 5-8-6- سوئیچها ، فیوزها ، سرپیچها و پریزهای سیم كشی هائی كه در فضای آزاد انجام شده اند باید كاملا ایزوله شده و تماس با آنها غیر ممكن باشد .

 5-8-7- سیم كشی های هوائی برق 440 ولت و بیشتر باید در محلهای تقاطع با جاده ها و مسیرهای حمل و نقل دارای ارتفاع كافی از سطح زمین باشند .

 5-8-8- سیم كشیهائی كه در ارتفاع كمتر از 5/2 متر (8 فوت) از سطح زمین یا كف كارگاه واقع شده اند باید حصاركشی شده یا در داخل لوله هائی از جنس فولاد یا هر ماده دیگر كه در برابر ضربه و صدمات ناشی از آن استحكام كافی داشته باشند ، قرار داده شوند .

 5-8-9- سیم كشیهای موقت حتی الامكان نباید مسیر خطوط برق ، تلفن یا آنتن رادیو را قطع نمایند .

 5-8-10- سیمهائی كه از درون زمین عبور داده میشوند فقط باید از جنس سیمهای محكم و بادوام بوده و بایستی در برابر ضربات ناشی از وسائل نقلیه ، تجهیزات مكانیكی ، خاك برداری و غیره محافظت شوند . جهت عملیات خاك برداری د رمناطقی كه سیم برق قبلا درون زمین قرار گرفته شده اخذ مجوز كار الزامی است .

 5-8-11- كابلهای فشار قوی هرگز نباید با دستهای لخت لمس شوند و برای گرفتن آنها باید از دستكش های مخصوص عایق برق استفاده گردد .

 5-8-12- ریلهائی كه بعنوان نیروی محركه برقی برای حركت جراثقالها و غیره بكار می روند باید دارای قابلیت قطع جریان برق باشند .

 5-8-13- اگر تعدادی از ماشین آلات از یك ریل مشترك تغذیه می كنند ، هر ماشین باید بطور مستقل قابلیت قطع ارتباط از تمامی فازها را داشته باشد .

• 5-9- كابلهای نرم (انعطاف پذیر) :

5-9-1- اگر برای اتصال به خطوط اصلی نیاز به اتصالات دوشاخه و پریز باشد این اتصالات باید :

الف) بطور صحیح جفت شوند

ب) بطور صحیح طراحی شده باشند

5-9-2- كابلهای نرم وسائل برقی قابل حمل و نقل

الف ) درصورت وجود سیستم اتصال به زمین در شبكه سیم كشی ، كابلهای انعطاف پذیر باید دارای سیستم ارت باشند .

 ب) با استفاده از فنر فولادی ، لوله لاستیكی یا سایر وسائل مناسب باید از گره خوردن یا تاب برداشتن سیم در ناحیه ورودی سیم به دستگاه جلوگیری شود .

5-9-3- در وسائل دستی و در صورت امكان در وسایل قابل حمل و نقل برقی باید از كابلهای انعطاف پذیر ساده استفاده شود .

 5-9-4- كلیه كالهای نرم باید بخوبی مراقبت شده و اتصال آنها به یكدیگر نباید بدون استفاده از دو شاخه و پریز انجام شود .

 5-9-5- برای بلند كردن ابزارهای پرتابل (قابل حمل ) از روی زمین نباید سیم آنها را كشید .

 5-9-6 – كابلهای نرم را نباید در روی سطوح چرب یا آغشته به مایعات خورنده قرار داد .

• 5-10- تجهیزات الكتریكی :

5-10-1- وسائل كنترل كننده نظیر كلیدها ، فیوزها و قطع كننده های مدار نباید در محلهائی كه مایعات قابل اشتعال و مواد قابل انفجار یا گازهای قابل اشتعال وجود دارد نصب گردند ، مگر آنكه برای چنین منظورهائی ساخته شده باشند .

 5-10-2- موتورها ، تجهیزات توزیع برق و كلیدها باید در برابر چكیدن و پاشیدن آب محافظت شوند .

 5-10-3- افراد غیر مجاز نباید دراتاقهائی كه تجهیزات الكتریكی قرار دارند تردد نمایند .

• 5-11- ترانسفورماتورها :

5-11-1- ترانسفورماتورهای روغنی كه در فضای آزاد و روی زمین قرار داده می شوند باید :

الف ) در محلی عاری از مواد قابل اشتعال نصب شوند .

ب) پائین تر از سطح زمین قرارداده شده و یا دورآنها به نحوی محصور شود كه روغن ریخته شده از آنها در سطح زمین پخش نگردد .

5-11-2- ترانسفورماتورهای نصب شده در روی دكلها باید حداقل 5/4 متر (15 فوت ) بالاتر از سطح زمین نصب شوند .

5-11-3- ترانسفورماتورهای نصب شده بر روی دكلها كه كمتر از 5/4 متر (15 فوت) از سطح زمین فاصله دارند باید بطور مناسبی توسط حصار یا سایر وسائل موثر محصور شوند .

• 5-12- شبكه اتصالات (صفحه كلیدها ) :

5-12-1- شبكه اتصالات حتی المقدور باید بوسیله فلز ، پلاستیك یا سایر مواد مناسب محصور شود . در صورت استفاده از فلز بایستی آنرا به سیستم ارت وصل نمود .

 5-12-2- اگر از شبكه های نوع روباز استفاده می شود :

a)       كلیه قسمتهای برقدار باید بطور مناسب در برابر تماس تصادفی توسط حفاظ یا نصب در ارتفاع محافظت شوند .

b)       در اطراف قسمتهای برقدار باید فضای كافی برای كار منظور گردد .

c)       شبكه اتصالات ومجموعه ترانسفورماتورها و سایر دستگاهها باید بطور مناسب محصور شوند .

5-12-3- تنها افراد ذیصلاح برقكار مجاز به باز نمودن در تابلوهای برق می باشند .

• 5-13- قطع كننده های مدار :

5-13-1- قطع كننده های مدار باید عمل قطع و وصل را بطور كامل و دقیق انجام دهند .

5-13-2- مشخصات اصلی این قطع كننده ها باید بطور واضح در روی آنها علامت گذاری شود .

5-13-3- جز در مدارهای با ولتاژ بسیار پائین ، كلیه قطبهای برقدار باید بطور مناسب عایق كاری شوند .

5-13-4- قطع كننده های مدار نباید بطور تصادفی توسط نیروی جاذبه یا ضربه مكانیكی با یا بسته شوند .

• 5-14- فیوزها :

5-14-1- اطلاعات مربوط به میزان عبور جریان از فیوز ، نوع فیوز از نظر قطع كنندگی سریع یا با تاخیر و قدرت قطع كنندگی باید بر روی فیوزها مشخص شده باشد .

5-14-2- برای جلوگیری از آسیب افراد در هنگام بیرون آوردن یا نصب فیوزها بخصوص عدم تماس آنها با قسمتهای برقدار مجاور باید اقدامات حفاظتی موثر بعمل آید .

• 5-15- كلیدهای قطع و وصل :

5-15-1- كلیه كلیدها باید بطور ایمن محصورشده باشند .

5-15-2- كلیدها باید طوری نصب و اتصال زمین شوند كه هنگام كار خطری ایجاد نكنند . 

5-15-3- اگر امكان بسته شدن كلیدها توسط نیروی جاذبه وجود داشته باشد در این صورت باید به قفلی مجهز شوند كه آنها را بازنگهدارد .

تذكر :درخصوص قطع كننده ها ، فیوزها و كلیدهای قطع و وصل می بایستی بازرسی دوره ای توسط كارشناسان واحد برق و HSE كارخانه بطور مرتب انجام پذیرد .

• 5-16- موتورها :

5-16-1- كلید موتورها باید به كلید قطع و وصل مجهز شوند .

 5-16-2- اگر موتوری در بیش از یك محل كلید قطع و وصل داشته باشد ، در این صورت حتی الامكان باید یك كلید قطع كننده د رنزدیكترین نقطه مجاور موتور نصب گردد .

 5-16-3- موتورها باید طوری نصب شوند كه در حین كار به اندازه كافی خنك شوند .

 5-16-4- موتورها باید به نحوی موثر در برابر جریانهای اضافی محافظت شوند .

• 5-17- اتصالات :

5-17-1- نقاط اتصال یا انشعاب هادیها و نیز محل ورود هادیها به داخل دستگاهها باید :

الف ) بطور مكانیكی محافظت شوند .

ب) به روش صحیح و مقاوم عایق كاری شوند .

5-17-2- اتصال ، انشعاب یا ورودیها به داخل دستگاهها باید با استفاده از جعبه های تقسیم ، رابطها ، بوشها ، بستها یا دیگر وسایل اتصال دهنده مشابه انجام شود .

 5-17-3- برای اتصال كابلها به یكدیگر حتی الامكان باید از جعبه تقسیم یا اتصال دو شاخه و پریز استفاده نمود.

 5-17-4- برای اتصال قسمتهائی از یك سیم به یكدیگر یا یك سیم به سیم دیگر و یا به دستگاه باید ازروشهائی چون پیچ كردن ، گیره زدن ، لحیم كاری ، پرچ كاری ، جوش برنج ، كنگره دادن و یا دیگر روشهای مشابه استفاده نمود .

 5-17-5- جعبه های تقسیم و هادیها حتی الامكان باید در برابر صدمات ناشی از حمل و نقل و عبور و مرور ، افتادن بر روی زمین ، آب و دیگر منابع خطر آفرین محافظت شوند .

 5-17-6- هنگام اتصال كابلهای حفاظت شده به یكدیگر ، جعبه تقسیم باید طوری كابلها را به هم متصل نماید كه روكش حفاظتی كابلها توسط قیدهای هدایت كننده مناسبی بهم وصل گردد .

• 5-18- تجهیزات برقی قابل حمل و نقل (توسط دست یا چرخ) :

 5-18-1- بطور معمول ولتاژ برق مصرفی وسائل الكتریكی دستی نسبت به زمین نباید بیش از 250 ولت باشد .

 5-18-2- تجهیزات قابل حمل و نقل (بادست یا چرخ) باید مجهز به كلید قطع و وصل توكار شوند .

 5-18-3- در اتمسفرهای قابل اشتعال و انفجار نباید از ابزارهای برقی قابل حمل و نقل استفاده نمود مگر آنكه سیستم آنها برای استفاده در چنین مكانهائی مناسب باشد .

 5-18-4- حباب چراغهای سیار دستی باید توسط پوشش مناسب در برابر خطر شكستن و تماس افراد با آن محافظت شود .

 5-18-5- سرپیچ لامپهای سیار باید دارای مشخصات زیر باشند :

 الف ) كلیه قسمتهائی كه جریان برق از آن عبور می كند بسته و محصور باشد .

 ب) دارای دستگیره عایق برق باشد .

• 5-19- بازرسی ، تعمیر و نگهداری :

5-19-1- برای اطمینان از مناسب بودن وسائل الكتریكی جهت انجام كار مورد نظر ، تمامی آنها باید قبل ازاستفاده بازرسی شوند .

 5-19-2- فردی كه از وسائل الكتریكی استفاده می كند باید در آغاز هر شیفت تجهیزات و سیمها خصوصا كابلهای قابل انعطاف را بصورت ظاهری آزمایش نماید .

 5-19-3- هادی ها و تجهیرات الكتریكی فقط باید توسط متخصصین برقكار تعمیر شوند .

 5-19-4- حتیالامكان نباید هیچگونه عملیاتی بر روی تجهیزات و سیمهای برقدارانجام شود .

 5-19-5- قبل از انجام هرگونه عملیات برروی هادیها و تجهیزاتی كه نیازی به برقدار بودن آنها در حین انجام عملیات نیست اقدامات زیر به اجرا گذاشته شود :

a)       جریان برق قطع گردد .

 b)       احتیاطهای لازم بعمل آید تا از برقراری مجدد جریان برق جلوگیری شود .

 c)       هادی ها و تجهیزات از نظر بدون برق بودن آزمایش شوند .

 d)       تجهیزات و هادی ها را اتصال به زمین كرده و بصورت اتصال كوتاه درآورد .

 e)       برای جلوگیری از برخورد تصادفی ، قسمتهای برقدار مجاور بطور مناسب محافظت شوند .

5-19-6- بعد از اتمام كار برروی هادی ها و تجهیزات ، برقراری مجدد جریان برق فقط باید با دستور فردی ذیصلاح انجام شود .

 5-19-7- برقكاران باید مجهز به ابزار مناسب و كافی و وسائل حفاظت فردی نظیر دستكش و زیر پائی لاستیكی شده و ولتاژ مورد نیاز برای كارشان بطور صحیح تامین گردد .

 5-19-8- كلیه هادی ها و تجهیزات را باید برقدارفرض نمود مگر آنكه خلاف آن به اثبات برسد .

 5-19-9- هرگونه تعمیر بر روی تجهیزات و وسائل برقی بایستی با نظارت و اجرای افراد مجرب برقكار انجام گیرد.

• 5-20- كار در مجاورت تاسیسات الكتریكی :

5-20-1- قبل از شروع كا ردرمجاورت هادیها یا تاسیسات الكتریكی ، كارفرما باید ولتاژ عبوری را تعیین نماید تا افراد و تجهیزات در فاصله ای ایمن از هادیها یا تاسیسات قرار گرفته و كار كنند .

 5-20-2- هیچگونه عملیاتی نباید در محدوده خطرناك هادیها و تاسیسات برقی انجام شود مگر آنكه برق آنها قطع شده باشد .

 5-20-3- قبل از شروع كارمسئولین برق باید تائید نمایند كه برق هادی ها و تاسیسات قطع شده است .

 5-20-4- قبل ازبرقراری مجدد جریان برق سرپرست كارباید مطمئن شود كه كلیه كارگران محل كار را ترك    نموده اند.

 5-20-5- اگر قطع جریان برق در هادیها و تاسیسات مجاور عملیات امكان پذیر نباشد در این صورت باید برای جلوگیری از خطر ، تدابیر لازم اتخاد و به كارگران دستورالعملهای خاص داده شود .

 5-20-6- اگر در مجاورت هادیها و تاسیساتی كه امكان قطع برق انها وجود ندارد از تجهیزات متحرك استفاده    می شود، حركت این تجهیزات باید طوری كنترل شود كه فاصله ایمن از هادیها و تاسیسات حفظ گردد .

• 5-21- مجوز كار :

5-21-1- در صورت نیاز به عملیات خاك برداری د رمناطقی كه قبلا سیم برق درون زمین دفن گردیده ، اخذ مجوز كار (حفاری و خاك برداری) از واحد HSE الزامی می باشد .

 5-21-2- در صورت نیاز به انجام كار بر روی سیستمهای برقدار (امكان قطع برق نباشد ) اخذ مجوز كار از واحد HSE الزامی می باشد.  

 5-21-3- جهت انجام عملیات تنش زدائی (POST WELDING HEAT TREATMENT ) با ولتاژ بالا ، اخذ مجوز كار از واحد HSE الزامی می باشد.

امروزه این اعتقاد وجود دارد که با پیشرفت تکنولوژی صنعت برق، اهمیت آن در زندگی اقشار مختلف مردم به گونه ای است که بهره وری از جلوه های نوین زندگی، بدون وجود آن میسر نمی باشد. از طرفی گستردگی و رشد سریع مصرف الکتریکی بخاطر  مشخصات مطلوب آن بحدی رسیده است که جوامع شهری و روستایی با فرهنگ های مختلف را تحت پوشش قرار می دهد، بطوریکه در ایران شاخص مصرف انرژی الکتریکی از تولید آن پیش افتاده است، لذا با توجه به اهمیت مباحث حفاظت و بهره برداری ایمن از انرژی الکتریکی جا دارد که تلاشی متناسب در جهت بالا بردن سطح دانش و فرهنگ عمومی در خصوص استفاده ایمن از این انرژی ارزشمند بعمل آید.

چرا آگاه سازی مصرف کنندگان مهم است

همانطور که می دانید انرژی الکتریکی در اشکال مختلف و در دو سطح ولتاژی فشار متوسط (بیست کیلوولت) و فشار ضعیف در نقاط مختلف شهر و روستاها، برای مصارف صنعتی، تجاری و خانگی توزیع می گردد. وجود خطوط هوایی برق و عبور آن ها از جوار ساختمان ها و درختان و همچنین استفاده از این انرژی، در داخل منزل و کارگاه ها از جمله موارد حضور گسترده این انرژی قدرتمند در زندگی و محیط زیست انسان است. بی شک انسان با مشاهده علائم هر گونه خطری به صورت ذاتی در مقابل آن از خود عکس العمل نشان می دهد و در صدد رهایی از آن بر می خیزد، اما چون کمیات انرژی الکتریکی با حواس انسان قابل لمس نمی باشد، لذا لازم است حداقل اطلاعات مورد نیاز در خصوص استفاده صحیح از برق و نیز مخاطرات شبکه های هوایی برق در دسترس عامه مردم جامعه قرار بگیرد تا در موارد لزوم پیشگیری لازم به عمل آورند.

هدف اصلی از ایمنی برق

هدف اصلی از ایمنی برق جلوگیری از بروز حوادث و اتفاقات ناشی از برق به منظور حفظ سلامتی انسان، حیوانات در درجه اول و در درجه دوم تاسیسات و ساختمان هاست. در همین راستا از قوانین و مقررات ایمنی برق، برای دستیابی به این مهم استفاده می گردد، که در ابعاد فنی، در نصب و استفاده از تجهیزات الکتریکی و ماشین‌آلات بکار گرفته می شوند. لذا با توجه به گستردگی استفاده از تجهیزات الکتریکی در فعالیت های روزمره، اجرای مقررات و دستورالعمل های ایمنی برق در همه فعالیت های جامعه ضرورت دارد. بنابر این رعایت این الزامات و مقررات اختصاص به گروه خاصی نداشته و شامل عموم مردم، چه در منزل و چه کارهای تخصصی و صنعتی نیز می گردد.

بازنگری در سیستم الکتریکی ابنیه و تاسیسات

همانطور که اشاره گردید، امروز تجهیزات الکتریکی بعنوان جزء جدایی ناپذیر زندگی ما به حساب می آیند. بسیاری از خدمات که در جامعه ارائه می گردند به انرژی الکتریکی وابسته است و شاهرگ های اقتصادی، بدون جریان برق، قطع می شوند. با این همه استفاده از این انرژی حیات بخش و مهم هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب و ایمن فاصله زیادی دارد. سیم كشی های غیر اصولی و خارج از استاندارد به ویژه در بافت های قدیمی، خسارت های جبران ناپذیری وارد می كند و به تلفات انسانی و مادی خود ادامه می دهد. آمار وحشتناكی از میزان آتش سوزی هایی كه عامل اصلی آن نقص سیستم سیم كشی ساختمان هاست در اختیار می باشد و آمار قابل توجهی از برق گرفتگی افراد و حیوانات، گویای بهره برداری نادرست از انرژی الکتریکی و نبود استانداردهای لازم در تجهیزات الکتریکی مورد استفاده در سطح كشور است. با توجه به این آمار و ارقام که هر روز در مطبوعات و گزارشات عنوان می گردد و همچنین مقایسه با سایر کشورها لزوم بازنگری تجهیزات و تاسیسات الکتریکی جدی به نظر می رسد.

تجربه موفق دیگر کشورها

در بسیاری از کشورهای دنیا به منظور جلوگیری از تلفات انرژی، خطرات ناشی از برق گرفتگی، آتش سوزی های بی مورد در مقابل صاعقه و جلوگیری از قطع ناخواسته برق و ازدیاد ولتاژ هنگام قطع نول و خسارات اقتصادی و فنی به تاسیسات ساختمان و صنایع كشور، ضمن برنامه ریزی های بلند مدت در زمینه ایمنی برق و اشاعه فرهنگ بهره برداری صحیح از انرژی برق در بین افراد جامعه، اجرای سیستم حفاظتی زمین (ارتینگ) در تمام ساختمان ها و کارگاه ها اجباری گردیده است. این در حالی است که در کشور ما ایران با وجود قوانین و الزامات مرتبط با این موضوع و همچنین لزوم اجرای سیستم ارتینگ در ساختمان های جدید، اما باز هم ساختمان های قدیمی مشمول این شرایط اجباری نگردیده و تهدیدات ناشی از نقص در سیستم سیم كشی ساختمان بقوت خود باقی مانده است، كه ضروری است به منظور آگاهی عموم مردم از مباحث ایمنی برق و ارتقاء فرهنگ ایمنی، در نتیجه بازنگری تاسیسات الكتریكی ساختمان و اجرای سیستم ارتینگ در کارگاه و ساختمان های قدیمی و فرسوده، تلاشی مضاعف صورت گیرد.

علی الحال این مسئولیت قانونی سازمان ذی ربط است تا شرایط بهره برداری از انرژی برق را بگونه ای فراهم سازند كه در صورت بهره برداری نادرست و خطاهای عملكردی، ریسك وقوع حوادث ناشی از برق به حداقل ممكن خود برسد، كه این مهم میسر نمی گردد مگر با برنامه ریزی دقیق و ایجاد تسهیلات لازم در راستای اجرای قوانین و الزامات مربوطه به منظور بازنگری سیستم سیم كشی و استفاده از سیستم های حفاظتی و ایمنی در تاسیسات الكتریكی ساختمانها.

چند توصیه ایمنی به منظور استفاده از تجهیزات الکتریکی

برای جلوگیری از برق‌گرفتگی در هنگام كار با تجهیزات الکتریکی باید موارد زیر را رعایت گردد:

1- یقیناً در بسیاری از موارد بایستی كه در صورت امكان از چند روش حفاظت ‌دهی، بصورت همزمان استفاده كرد تا در صورت هرگونه عیب و ایراد در یكی از سیستم‌های حفاظتی، سیستم دیگر حفاظت را تأمین كند، مثل استفاده از عایق پلاستیكی در زیر دستگاه بطور توأم، كه البته این مورد از راه های اولیه حفاظت در مقابل برق‌گرفتگی است.

2- ایزوله كردن بدن شخص: یكی از راه های اساسی برای محافظت اشخاص عبارت است از ایزوله كردن آنها بوسیله دستكش و لباس یا كفش ایمنی كه از مواد عایق ساخته شده است. همچنین برای جلوگیری از خروج جریان از بدن، ممكن است كف محل كار را با وسایل مناسب مثل فرش لاستیكی یا چوب بپوشانند.

3- نصب سیستم اتصال زمین در منزل و یا کارگاه با نظر مهندسان و مشاوران ذیصلاح و اتصال بدنه تجهیزات الکتریکی  به زمین یا سیستم ارتینگ: این روش یكی از روش‌های كاملاً ایمن است، چرا که اگر سیستم اتصال به زمین به طور صحیح و با مقاومت كم نصب شده باشد، در صورت وجود نشتی جریان و نقص عایقی تجهیزات برقی، قبل از اینکه تماسی با بدنه این دستگاه ها برقرار گردد، تجهیزات حفاظتی موجود در تابلو اصلی برق سیستم را قطع خواهند کرد.

4- استفاده از رله حفاظتی نشتی جریان (کلید جریان تفاضلی): رله‌های حفاظتی به نحوی ساخته شده‌اند كه به محض ایجاد اختلالاتی در سیستم برق و به هنگامی كه جریان برق بیش از 30 میلی‌آمپر از بدن انسان عبور كند، بلافاصله عمل می‌كند و جریان برق دستگاه بطور اتوماتیك قطع می‌شود و اگر شخص با دستگاهی كه مجهز به این وسیله است، تماس حاصل كند از خطر برق‌گرفتگی محفوظ خواهد بود. (استفاده از این رله ها بعنوان حفاظت اضافی بوده لذا قبل از نصب و استفاده از این رله ها، در منزل و یا کارگاه بایستی سیستم ارتینگ استاندارد بعنوان حفاظت اصلی نصب شده باشد.)

کسانی که بر حسب اعتقاد و علاقه و یا خمیره ذاتی به شغل یا حرفه‌ای روی می‌آورند که خدمات انسانی و کمک به دیگران در بطن آن است (مانند پزشک، مدد کار اجتماعی، مهندس ایمنی، آتش‌نشان حرفه‌ای، پلیس راهنمایی)، پاداش کار خود را خدمت‌رسانی و مفید واقع شدن در اجتماع می‌دانند. از این رو می‌توان به خوبی احساس کرد که یک همکاری نسبتا طولانی در زمینه‌های ارشاد و آموزش خوانندگان در امور ایمنی، نجات، خود یاری، امداد و آتش‌نشانی تا چه اندازه لذت بخش و تشویق کننده است.

این یکی از خصوصیات بارز انسان بعنوان اشرف مخلوقات است که دارای قدرت تفکر و پیش‌بینی بوده و نسبت به آنچه در اطراف او اتفاق می‌افتد حساس است و عکس‌العمل نشان می‌دهد؛ همچنین از هر اتفاق و حادثه‌ای درسی می‌آموزد و براساس تجارب به دست آمده تدابیر لازم را برای مقابله و جلوگیری از حوادث مشابه به کار می‌برد. همین خصوصیات باعث شده است که بشر در تنازع بقاء موفق‌تر از سایر موجودات باشد. این احساس حتی از دوره توحش نیز در خمیره انسان‌های غیر متمدن به شکل‌های مختلف متجلی گشته است. ما در قرنی زندگی می‌کنیم که به عصر فضا و اتم موسوم است. قرنی که سفینه‌های فضایی به کرات آسمانی سفر می‌کنند، اعماق تاریک و اعجاب انگیز دریاها و اقیانوس‌ها به تسخیر بشر در آمده است و سرعت صوت را با هواپیماهای سریع‌السیر شکسته‌ایم، عمل پیوند اعضاء حساسی چون قلب ممكن شده و در آستانه پیروزی بر مرض خانمانسوز سرطان هستیم. با اینکه تکنولوژی هر روز و هر ساعت قدمی به جلو بر می‌دارد و زندگی ما بیش از پیش ماشینی شده و بشر با به کارگرفتن تکنولوژی زندگی را آسانتر می‌کند، با وجود تمام این پیشرفت‌ها، در مقابل خطرات ناشی از تکنولوژی روز به روز خود را زبون‌تر و عاجزتر احساس می‌كنیم. بشر با تمام قدرت علمی هنوز نتوانسته است یک زلزله را به موقع پیش‌بینی کند یا جلوی یک سیل یا طوفان را سد نماید و یا خیلی از امراض شناخته شده نظیر سرطان ، آنفارکتوس و غیره را ریشه‌کن سازد.

ما در دنیایی از خطر و حادثه، در مقابل حوادث احساس امنیت نمی‌کنیم. بررسی آمار حوادث نشان می‌دهد که حوادث جا و مکان مشخص نداشته و در زمان معینی روی نمی‌دهند، بلکه معمولا جایی اتفاق می‌افتد که انتظار وقوع آن را نداریم و غافلگیر می‌شویم.

بشر بعنوان اشرف مخلوقات باید خود را به سلاح تدابیر ایمنی تجهیز كند و با قدرت برای رویارویی با حوادث آماده باشد. خانواده به عنوان هسته اصلی اجتماع وظیفه مهمی را در زمینه ایمنی جامعه به عهده دارد. پدران و مادران باید با توجه ویژه به موضوع ایمنی خود و خانواده در محیط كار و زندگی بپردازند. گاه مشاهده می‌شود مادران بقدری در این موارد بی‌اطلاع هستند كه هنگام بروز حادثه برای فرزندان خود تنها دچار دستپاچگی شده و حتی موجب وخیم‌تر شدن اوضاع می‌شوند. متاسفانه وضع پدران نیز بهتر از مادران نیست. باید بدانیم که وظیفه یک پدر تنها تامین مایحتاج زندگی از قبیل غذا و پوشاک و مسکن و غیره نیست بلکه وظایف متعدد دیگری نیز دارد که اهم آنها مسایل ایمنی و حفاظت خانواده در مقابل حوادث و سوانح می‌باشد.

برعکس تصور کسانی‌که خیال می‌کنند خانه امن‌ترین مكان است، بر طبق ارقام و آماری که متکی بر گزارش‌های رسمی است خانه‌های امروزی یکی از کانون‌های حادثه هستند. آمار رسمی کشور آمریکا نشان می دهد تعداد افرادی‌که در چهار دیواری خانه دچار حادثه و سانحه شده‌اند به مراتب بیش از تمام حوادث و سوانحی است که در صنایع آن کشور به‌وقوع پیوسته است.

عوامل حادثه‌زا در خانه‌های امروزی بسیار زیاد و معجونی از تکنولوژی روز و مجموعه‌ای از کلیه علوم و صنایع به اشکال مختلف بوده که هر کدام از این وسایل در صورت عدم رعایت ضوابط ایمنی می‌تواند حادثه آفرین و مرگ‌آور باشد. ما در جنگلی از فرآورده‌های صنعت و تکنولوژی نظیر: تلویزیون، اجاق گاز، وسایل نفت‌سوز، ادوات برقی و ماشین‌آلات گوناگون و غیره زندگی می‌کنیم. در مقابل این همه خطر چه می‌دانیم و چه کرده‌ایم؟

شاید جالب توجه باشد که بدانید از 37000 مرگ ناشی از مسمومیت در آمریکا 3/17 درصد آن اطفال زیر پنج سال و 45 درصد آن افراد بین 15 تا 64 سال و 7/27 درصد از شصت سال به بالا و بقیه بین 5 تا 14 سال بوده‌اند. همچنین از 200 نفر که به علت آتش گرفتن لباس مرده‌اند 85 نفر مرد و 115 نفر زن بوده‌اندو علت آتش‌سوزی در 60 مورد ناشی از سیگار کشیدن و 27 مورد ناشی از اجاق آشپزخانه و 45 مورد وسایل گرم کننده و شومینه و 26 مورد از فندک و کبریت بوده است. در خاتمه این آمار لازم است که بدانید خسارات مالی ناشی از آتش‌سوزی طی 30 سال گذشته در آمریکا 5 برابر افزایش یافته است.

با توجه به ارقام داده شده کاملا روشن است که خطر در همه جا و به‌خصوص در خانه در کمین ما و اعضای خانواده است و این ما هستیم که باید با دور اندیشی به استقبال حوادث برویم و عوامل حادثه‌زا را کشف و پیش‌بینی کرده و قدم مثبت  فوری در جهت رفع یا مبارزه و مقابله با آن برداریم. به قول مشهور «ایمنی بر هر کاری مقدم است» و هیچ کاری آن قدر مهم نیست که در شرایط ناایمن انجام شود. تصمیم بر این است که در سری مقالات آتی مسایل مهم ایمنی را در ساده‌ترین شکل با شما خوانندگان عزیز در میان گذاشته و موضوع ایمنی را از خانه و کاشانه خود شروع کنیم.

تامین ایمنی خانه و خانواده و ایجاد یک محیط بی‌خطر وظیفه‌ای جمعی است که تمام افراد خانواده با داشتن شم ایمنی لازم باید برای نیل به این هدف کوشش نمایند. توجه به کانون‌های خطر و بر طرف کردن عوامل حادثه‌زا بخشی از این وظیفه است. بدین جهت مسوول هر خانواده که معمولا پدر یا مادر و در مواردی بزرگتر خانواده است باید بداند که بدون یک برنامه‌ریزی صحیح نمی‌تواند محیط خانواده را ایمن سازد. این برنامه‌ریزی با توجه به تجارب کارشناسان امر شامل چهار مرحله ذیل است:

• بر طرف کردن عوامل حادثه‌زا و کانون‌های خطر
• ایجاد شم ایمنی از طریق آموزش
• تدوین و نظارت بر حسن اجرای اصول ایمنی
• تشویق و تنبیه در سطوح مختلف اعضای خانواده

1- بر طرف کردن عوامل حادثه‌زا و کانون‌های خطر: به نظر می‌رسد آنچه تاکنون مورد بحث قرار گرفته بر سه مبنای شناخت خطر، نحوه بر طرف کردن آن و طرق مقابله با عوارض ناشی از حوادث احتمالی است که در این مورد حتی‌الامکان مطالب مختلف از زوایای متفاوت با زبانی ساده مورد بحث قرار گرفته است.

2- ایجاد شم ایمنی از طریق آموزش: نقش آموزش در تامین ایمنی خانواده به علت تنوع سنی  و تفاوت سلیقه و طرز فکر افراد به قدری اهمیت دارد که می‌توان گفت اگر آموزش صحیح به اعضای خانواده داده شود و شم ایمنی در آنها تقویت گردد، کمتر اتفاق می‌افتد که این افراد غافلگیر شوند و حتی افراد بی‌احتیاط و سهل‌انگار می‌توانند مدافع اهداف و اقدامات ایمنی شوند. ایمنی از انسانیت و نوع دوستی و از خود گذشتگی صحبت می‌کند و افراد را به محیط اطراف خود حساس کرده و آنها را نسبت به اقدامات تدافعی هشیار می‌سازد. اگر انسان به جان خود و دیگران اهمیت بدهد، با دریافت آموزش‌های صحیح می‌تواند به فردی قابل اطمینان در زمینه ایمنی تبدیل شود.

لزوم توجه به نكات زیر باید به اعضای خانواده تفهیم گردد:

• در محافظت از جان و مال خود باید تابع عقل و شعور و منطق و ارتباط‌های ریاضی و محاسبات فنی بود. پس به شانس اتکاء نکنید.
• برخی افراد وقوع حوادث را به سرنوشت نسبت می‌دهند و نقش بشر را در پیشگیری از سوانح نادیده می‌گیرند. این در حالی است كه پیشرفت‌های امروز بشر این امكان را برای وی فراهم ساخته كه به جای اتكا به اتفاقی بودن وقایع، حوادث را كنترل نموده و كاهش دهد. لذا هرگز نباید جان و مال خود را به اتكای سرنوشت در مقابل دریای حوادث رها نمود.
• یکی دیگر از عقاید مضر و شایع در بین افراد این است که حوادث و سوانح بهای پیشرفت تکنولوژی روز است. این تعبیری غلط از علل بروز حوادث است. اگر این تعبیر را ملاک قرار دهیم برای اینکه ایمن باشیم باید به ازای هر قدم پیشرفت یک قدم به عقب بر گردیم و چنین خط‌مشی با خمیره انسان که با اراده راسخ به عمق کهکشان نگاه می‌کند تطبیق نمی‌کند.
• عده‌ای عقیده دارند که حادثه برای دیگران است. و خود را از درگیری در هر حادثه‌ای مبرا می‌دانند. آنها در چهار چوب زندان دیر باوری خود محبوس هستند و فقط موقعی تغییر عقیده می‌دهند که خود دچار حادثه بشوند. در حقیقت این انسان‌ها به علت سهل‌انگاری و بی‌توجهی، بیش از سایرین دچار حادثه می‌شوند.
• عدم اعتقاد به ایمنی و رعایت اصول آن یکی دیگر از نقاط ضعف بعضی از انسان‌ها می‌باشد. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که حتی راه رفتن، عبور از خیابان، نشستن و حتی نحوه نفس کشیدن تابع ضوابطی است. ایمنی و عاقبت اندیشی لازمه تنازع بقا است. از روزی‌که انسان در غارها در معرض حمله جانوران درنده بود، تا امروز که در معرض خطر اشعه رادیواکتیویته ناشی از انفجارات اتمی است، به ایمنی اندیشیده و خواهد اندیشید.
• اعتیادهای مختلف از قبیل نوشیدن الکل، و مصرف مواد مخدر باعث ضعف جسمی و روانی و نداشتن تمرکز فکر کافی، ضعف عکس‌العمل سریع و به موقع گردیده و می‌تواند در بروز حوادث متعدد اثر مستقیم داشته باشد.
• انجام کارهایی که از نظر جسمی یا روحی درحد قدرت شما نیست، یا محول کردن این کارها به افراد در سنین خیلی پایین یا خیلی بالا می‌تواند ایجاد حادثه کند. می‌بایست از اعضای خانواده در حد قدرت جسمی و فکر و عقلانی آنان انتظار کار داشت. گاهی دیده شده است که افراد خانواده به علت غرور بیجا و به حالت مسابقه و یا چشم و همچشمی دست به کارهایی زده‌اند که ایجاد حوادث جبران ناپذیری کرده است.
• انجام کار ولو هر چند ساده باشد در هنگام عصبانیت می‌تواند حادثه آفرین باشد. عصبانیت می‌تواند ریشه‌های جسمی، روحی یا عاطفی داشته باشد. اگر به هر دلیل عصبانی هستید قبل از شروع هر کاری سعی کنید اول به خود مسلط گردید و بعد دست به کار مورد نظر بزنید.
• بعضی از کارها احتیاج به توجه دایم و مستمر داشته و از دقت و ظرافت خاصی برخوردار است. حال اگر کارها را بدون توجه و حوصله کافی انجام دهیم هر چند ساده و پیش پا افتاده باشند، می‌توانند خطرات بزرگ ایجاد کنند.
• تعداد زیادی از حوادث به علت بی‌اطلاعی و عدم آگاهی عمل کننده از ماهیت خطر و عوارض ناشی از آن رخ می دهد. اگر حوادثی برای اعضای خانواده مانند بچه‌ها روی دهد باید گفت که این حادثه را عملا سرپرست خانواده یا بزرگترهای خانواده باعث شده‌اند. زیرا آموزش لازم را به افراد خانواده خود نداده‌اند.
• برای انجام بعضی کارهای خطرناك استفاده از وسایل ایمنی ضرورت دارد. عدم استفاده از این وسایل می‌تواند حادثه آفرین باشد.

به تجربه ثابت شده است که عجله و شتاب در هر کاری باعث حادثه می‌گردد. هیچ کاری دارای آنچنان فوریتی نیست که با شتاب و عجله بی‌محابا و بدون توجه به ایمنی فرد انجام گیرد.

• شوخی همیشه در هر جا نشاط‌آور است. ولی شوخی‌های نابجا نه تنها باعث بروز حادثه می‌شوند، بلکه می‌توانند به مشاجره و عکس‌العملهای نامطلوبی منجر گردند.
• تنها بودن و تنها کار کردن بخصوص برای دو طبقه سنی اطفال و کهنسالان می‌تواند ایجاد حادثه کند.
• کوچک شمردن و تحقیر خطر خود می‌تواند عامل تشدید حادثه باشد بخاطر داشته باشید که هیچ خطری نمی‌تواند کوچک و بی‌اهمیت باشد. پس خطر را تحقیر نکنید.
• بی‌احتیاطی و سهل‌انگاری نسبت به کار و عوامل حادثه‌زا خود نیز می‌تواند مصیبت بار باشد. هر حادثه جزیی یا کلی را که تجزیه و تحلیل می‌کنیم می‌بینیم که به نحوی ریشه آن به سهل‌انگاری، بی‌توجهی و بی‌احتیاطی بر می‌گردد.
• هستند کسانی که برای خودنمایی و جلب توجه دیگران دست به کارهای خطرناک می‌زنند و با چابکی و زرنگی خاصی از چنگال بی‌رحم حادثه فرار می‌کنند. این کارها که بیشتر از روی سادگی و حماقت انجام می‌گیرد در مواقعی نتایج هولناکی ببار می‌آورد. پس هیچگاه نباید به استقبال خطر رفته و سعی کنیم که خود را هرکول یا سوپرمن نشان دهیم.

3- تدوین و نظارت بر حسن اجرای اصول ایمنی: در یک خانواده وظیفه بزرگترها است که با توجه به شرایط سنی و تجربی و سواد، یک نظارت مداوم و مستمر بر افراد در رده‌های پایین‌تر از خود داشته باشند. یک خانه جنگلی است متراکم از صدها وسیله و دستگاه‌های فنی و پیچیده ساخته و پرداخته تکنولوژی روز با صدها نوع خطرات پیش‌بینی نشده. هر کدام از این وسایل که برای رفاه انسان و زندگی آسان‌تر طراحی و ساخته شده‌اند، در اثر کاربرد غلط خود می‌توانند خطر مرگ بیافرینند. در اینجا است که اهمیت روش‌های ایمن در کاربرد صحیح این وسایل و تجهیزات مشخص می‌گردد. برای نیل به این اهداف می‌توان اصول ذیل را یادآوری نمود:

- ایجاد انضباط در بین افراد خانواده.

- ایجاد انضباط و ضبط و ربط وسایل و تجهیزات موجود در خانه.

- نظافت و پاکیزگی مداوم در خانه و خانواده.

- تفویض مسوولیت‌ها با رعایت شرایط سنی و اخلاقی.

- آموزش دوره‌ای در مورد کاربرد صحیح وسایل و تجهیزات خانگی.

4- تشویق و تنبیه در سطوح مختلف خانواده: اعمال تشویق و تنبیه در تمام ارگان‌های اجرایی و اجتماعی یک اصل غیر قابل انکار بوده و لزوم آن بوسیله متخصصین و صاحبنظران مورد تایید قرار گرفته است. خانواده یک سلول از اجتماع است و نمی‌تواند از این قانون یا اصل مدیریت مستثنی باشد. معجزه تشویق و ترغیب افراد در تمام سطوح سنی و کارهای مختلف به اثبات رسیده است و نباید از این اصل در مورد افراد خانواده غفلت شود و این امر بخصوص در مورد افراد کم سن و سال بیشتر صادق و موثر بوده است. گرچه تنبیه را بعنوان آخرین راه و با اکراه باید عمل نمود، برای حفظ جان انسان‌ها و تداوم کانون خانواده و عبرت دیگران در مواردی ضروری می‌باشد و میزان و شدت آن بستگی به نوع تخلف و رابطه انسان‌ها با یکدیگر و روش مدیریت دارد.